Meest gestelde vragen.
Klik op de onderwerpen om de vragen gegroepeerd te zien.
Burgers ontvangen resultaten niet in primeur.
We hebben na lang nadenken en puzzelen besloten dat alle resultaten tegelijkertijd worden vrijgegeven. U krijgt als CurieuzeNeus uw resultaat op dezelfde ochtend dat ze verschijnen in de krant en op standaard.be/curieuzeneuzen
Een van de belangrijkste redenen om dit zo aan te pakken, is dat we langs verschillende kanten snel en veel reactie verwachten. Ook van individuele deelnemers, bijvoorbeeld via sociale media. Het is echter belangrijk dat de resultaten gekaderd worden in de globale kaart van Vlaanderen. 1 resultaat op zich zegt niet zo heel veel, 20.000 resultaten samen wel. En het debat kan natuurlijk enkel correct gevoerd worden als iedereen tegelijkertijd zicht heeft op alle resultaten.
Vandaar onze beslissing om de resultaten niet eerst enkel naar de deelnemers te sturen maar tegelijkertijd te publiceren.
Ik ben mijn affiche kwijt. Kan ik een nieuwe krijgen?
Wij kunnen helaas geen affiches meer opsturen, u kan ze hier downloaden (PDF) en afdrukken. Bent u ook de sticker kwijt? Duid zelf uw meetresultaat aan op de kleurenschaal.
Hoe verwijder ik het meetbord of lijmresten op het raam?
Aangezien het bord niet hergebruikt wordt, mag u gerust wat kracht zetten om het er af te trekken. Indien dit lastig blijkt, kan u het bord afsnijden zodat enkel de voetjes met de kleefstroken blijven plakken, daarna is het makkelijker om deze er af te trekken.
Indien er lijmresten achterblijven, kan u die wegspoelen met heet water en een doekje. Indien het bij u echt hardnekkig blijkt, kan u proberen wat afwasmiddel toe te voegen. Als ook dat niet werkt, kan u aceton gebruiken. Maar normaal gezien zijn er geen speciale producten nodig.
Ik zie geen stip op mijn meetpunt op de kaart.
Indien u een mail van ons ontving met uw resultaten, staat uw stip op de kaart. Let wel dat wij om privacy redenen de stip op deze kaart in het midden van de straat hebben gezet. In zeer zeldzame gevallen zit een straat niet in onze database, waardoor een bol verkeerdelijk wat verder terechtkomt. Een meting uit een zijstraat kan zo op een hoofdstraat terechtkomen.
Ik heb mijn meetbuisjes teruggestuurd maar kreeg geen persoonlijk resultaat.
Hebt u in uw spam- of reclamefolder gekeken? Alle 20.000 CurieuzeNeuzen hebben op de ochtend van 29 september 2018 hun resultaat ontvangen.
In sommige gevallen kunnen wij geen resultaat communiceren aan een deelnemer. We hebben eind augustus aan de CurieuzeNeuzen een mail gestuurd om de reden hiervan te melden. Controleer ook daarvoor best even de spam- of reclamemappen in uw mailbox.
Indien u toch geen mail vindt, kan u ons contacteren met de vermelding dat er geen mail over de reden van het ontbreken van een resultaat in uw spam-of reclamemappen zat.
Waar vind ik de resultaten?
De algemene resultaten vindt u op standaard.be/curieuzeneuzen.
Mijn meetresultaat is hoog, wat doe ik nu?!
Een hoge meting aan uw voordeur is geen reden om te verhuizen. Wij hebben een filmpje gemaakt om dit te nuanceren, dit vindt u op http://www.standaard.be/cnt/dmf20180927_03789062
Mijn resultaten zijn anders dan ik had verwacht!
We merken op dat veel deelnemers hun resultaat slechter inschatten dan het volgens de metingen is. Een belangrijke kanttekening is dat onze meting van stikstofdioxide enkel informatie geeft over luchtverontreiniging gerelateerd aan verkeer. Het effect van huisverwarming en houtstook op de luchtkwaliteit wordt door onze metingen niet goed weergegeven, omdat dit eerder bronnen van fijn stof zijn dan van stikstofdioxide. Fijn stof kon in dit project niet gemeten worden. Een CurieuzeNeuzen-meting in een verkeersarme buurt waar veel hout verbrand wordt zal dus wellicht een laag meetresultaat geven. Anderzijds kan een meting aan een drukke baan op het platteland dus ook een vrij hoog resultaat geven.
Hoe verliep de selectieprocedure/ waarom ben ik niet geselecteerd?
CurieuzeNeuzen was een onverhoopt groot succes. Het aantal kandidaat meetlocaties (52.626)
oversteeg ruimschoots het aantal beschikbare meetpakketten (20.000). We hebben dus — met pijn in
het hart — een selectie moeten maken van de kandidaat meetlocaties. Deze selectie gebeurde volledig
computergestuurd en op basis van strikt wetenschappelijke criteria.
Het wetenschappelijke doel van CurieuzeNeuzen is om werkelijke metingen van luchtkwaliteit (NO2 )
te vergelijken met een verspreidingskaart aangemaakt door een computermodel. We hebben uit het
grote aanbod van meetlocaties dus een selectie gemaakt met dit specifieke wetenschappelijke doel
in het achterhoofd. De experten in het team hebben daartoe speciale software ontwikkeld die een
evenwichtige selectie maakt in de verschillende types van woonomgevingen over heel Vlaanderen.
Bij deze selectieprocedure hebben we voorrang gegeven aan scholen en overheidsgebouwen, gezien
hun educatief en maatschappelijk belang. Om een goede vergelijkingsbasis te hebben, dienen de
metingen zo gestandaardiseerd mogelijk te verlopen. Dus hebben we sterke voorrang verleend aan
meetlocaties aan de straatkant en op de eerste verdieping (zoals ook vooraf aangekondigd).
Daarnaast hebben we de selectie van meetpunten laten afhangen van volgende criteria:
- evenwichtige verdeling tussen stad en platteland
- goede ruimtelijke spreiding over Vlaanderen
- evenwichtige verdeling over de verschillende types van woonomgevingen (weinig/veel verkeer, smalle/brede straat, open/gesloten bebouwing, enz.)
- specifieke aandacht voor meetlocaties waar we weten dat het computermodel het moeilijk heeft (bv. bij lintbebouwing, aan verkeerslichten, aan spoorwegovergangen)
Het feit dat een meetpunt niet geselecteerd is, betekent dus zeker niet dat het geen interessante
meetlocatie zou zijn. Integendeel, het betekent eenvoudig weg dat er dichtbij gelijkaardige locaties
waren, waaruit er slechts een beperkt aantal kunnen selecteren. Kortom, dichtbij in de buurt hangt
zeker een meetopstelling in een gelijkaardige type van woonomgeving.
Kan iedereen meedoen?
CurieuzeNeuzen Vlaanderen wil zoveel mogelijk mensen betrekken bij het onderzoek. Daarom verdelen we maar liefst 20.000 meetpunten. Dus iedereen in Vlaanderen, zowel particulieren als organisaties, kunnen zich inschrijven. Bewoners van Brussel kunnen helaas niet deelnemen. (Brussel valt namelijk buiten de bevoegdheid van de Vlaamse Milieumaatschappij).
De meetinstallatie moet aan de straatkant van het gebouw opgehangen kunnen worden, bij voorkeur aan het raam op de eerste verdieping.
Let wel: de inschrijving is geen garantie op deelname.
De selectie van de meetadressen gebeurt op basis van geografische spreiding, noodzakelijk om het project wetenschappelijk te doen slagen.
Waarom kunnen inwoners van Brussel en Wallonië niet deelnemen?
We willen de wetenschap een stap vooruit helpen. De meetresultaten van CurieuzeNeuzen zullen gebruikt worden om het complexe ATMO-Street computermodel te testen. Dit model werd uitgewerkt door VITO en de Vlaamse Milieumaatschappij, en voorspelt de luchtkwaliteit tot op straatniveau over gans Vlaanderen. Deze voorspelling gaat CurieuzeNeuzen testen met reële metingen voor NO2. Een dergelijk geavanceerd model bestaat nog niet voor Brussel. Daarom wordt het meetgebied beperkt tot Vlaanderen.
Kan ik zien wie er in mijn buurt allemaal mee doet?
U kan niet zien wie zich allemaal ingeschreven heeft. Op de kaart die u vindt via deze link kan u wel bekijken waar er in Vlaanderen gemeten wordt.
Waarom kunnen er ‘slechts’ 20.000 locaties deelnemen?
Dit is door de verschillende organiserende partners overeengekomen, en is vooral een logistieke overweging geweest. De meetpakketten moeten uiteraard ook geproduceerd worden, en het is al een hele uitdaging om 20.000 meetpakketten samen te stellen. Een andere reden is de verwerkingscapaciteit van de wetenschappelijke analyse. 2 x 20.000 stalen analyseren is al een huzarenstukje.
Wanneer wordt er gemeten?
De meting begint op zaterdag 28 april op de middag (het streefuur is 13 uur) en eindigt op zaterdag 26 mei in de ochtend (het streefuur is 9 uur). Het is voor de wetenschappelijke analyse belangrijk dat u op deze momenten de meetinstallatie opstelt en weer verwijdert.
Waarom wordt er in mei gemeten?
We kiezen voor de maand mei omdat het weer in deze maand over verschillende jaren vrij constant is, in tegenstelling tot de maand februari bijvoorbeeld, die het ene jaar vrij warm kan zijn en het volgende bitter koud. Dit is van belang omdat het weer een sterke invloed heeft op de NO2 concentraties in de lucht. De meetresultaten worden omgerekend naar een jaargemiddelde, dat uiteindelijk aan de deelnemers gerapporteerd wordt. Om een correct jaargemiddelde te berekenen is mei de ideale maand om de meting uit te voeren.
Dit jaargemiddelde kan vergeleken worden met andere jaren, en met richtlijnen van de Europese Unie en de Wereldgezondheidsorganisatie. Het houdt ook rekening met het feit dat de uitstoot van NO2 in de wintermaanden hoger ligt dan in mei.
Wanneer moet ik de meetinstallatie plaatsen?
De meting begint op zaterdag 28 april op de middag (het streefuur is 13 uur). Noteer zeker het begintijdstip waarop u de gele dopjes van de twee CurieuzeNeuzen-buisjes verwijdert. Steek die dopjes weer in het plastic zakje en bewaar ze op een veilige plaats. (bijvoorbeeld in de koelkast).
De meting eindigt op zaterdag 26 mei in de ochtend (het streefuur is 9 uur). Noteer zeker het eindtijdstip. U plaatst de gele dopjes weer op twee meetbuisjes, doet deze in de meegeleverde gewatteerde enveloppe en brengt deze zo snel mogelijk binnen in een kariboo!-spot in uw buurt, zeker nog op 26 mei.
Waar moet ik de meetinstallatie plaatsen?
U plaatst het bord bij voorkeur aan het raam op de eerste verdieping. Voor enkele locaties wordt een uitzondering gemaakt, bijvoorbeeld omdat het niet anders kan en het toch belangrijk is om op dat punt een meetlocatie te hebben.
De hoogte van de verdiepingen verschilt van huis tot huis. Er zullen dus ook verschillen in hoogte van de meetborden zijn. Dat is niet erg. Later bij de data-analyse wordt daar rekening mee gehouden. De exacte hoogte wordt tijdens de campagne bepaald met een eenvoudig experimentje. We vertellen u later hoe dat juist in zijn werk gaat.
Hoe moet ik de meetinstallatie plaatsen?
U noteert het nummer dat op de buisjes staat op het invulformulier dat u tegen dan ontvangen hebt. Daarna bevestigt u de twee meetbuisjes aan het meetbord, voor u het tegen het raam kleeft. De twee meetbuisjes mogen niet uitsteken onder het bord.
Het meetbord wordt zoals een makelaarsbord aan de buitenkant van een raam vastgehecht met kleefstroken. Haal geen halsbrekende toeren uit bij de plaatsing. Bevestig het bord daar waar dat voor u het makkelijkst is (bv. in het midden van een raam dat opendraait naar binnen).
Hoe en wanneer kan ik de meetresultaten raadplegen?
September 2018
Deelnemers ontvangen hun resultaat via e-mail van CurieuzeNeuzen Vlaanderen. De resultaten worden op de kaart van Vlaanderen gepubliceerd in de krant De Standaard en op www.standaard.be/curieuzeneuzen
Wat is NO2?
NO2 of stikstofdioxide is een gas dat ontstaat bij allerlei verbrandingsprocessen. Bij zeer hoge temperaturen ontstaan er chemische reacties tussen stikstof (N2) en zuurstof (O2) uit de lucht. Hierbij ontstaat er eerst stikstofmonoxide (NO) en door verdere reactie met zuurstof ook stikstofdioxide (NO2). Deze twee gassen zijn de meest voorkomende stikstofoxiden en worden samen NOX genoemd.
Wat is de grootste bron van NO2?
NO2 is vooral afkomstig van verbrandingsprocessen door menselijke activiteiten. NO2 kan ook op natuurlijke wijze ontstaan, zoals bij bosbranden of door bliksem in de atmosfeer. Ook planten en bacteriën kunnen NO2 aanmaken in de bodem en in water. Deze natuurlijk bronnen dragen maar een klein deel bij tot de NO2 in Vlaanderen.
De uitstoot wordt doorgaans uitgedrukt als de totale hoeveelheid stikstofoxiden (NOX), waarvan NO2 een belangrijk deel is. Verkeer is de grootste bron van NOX. Volgens het recentste jaarverslag van de Vlaamse Milieumaatschappij is verkeer (wegverkeer, vliegverkeer en scheepvaart) in Vlaanderen verantwoordelijk voor 62% van de uitstoot van NOX, een ruime voorsprong op de industrie, die met 18% de tweede belangrijkste bron is. Binnen de groep van het verkeer heeft wegverkeer het grootste aandeel.
Hoe wordt NO2 opgevolgd in Vlaanderen?
De Vlaamse Milieumaatschappij meet stikstofdioxide met een netwerk van automatische meetposten verspreid over Vlaanderen. De meetresultaten worden live doorgegeven en kan u bekijken op de website van de VMM.
Is wegverkeer de grootste bron van luchtvervuiling in Vlaanderen?
Dat hangt af van welke vervuilende stof u bekijkt. Verkeer is met voorsprong de belangrijkste bron van NOx (NO2), maar de bijdrage van houtverbranding voor huisverwarming is groter voor fijn stof en kankerverwekkende PAK (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Voor vluchtige organische stoffen (VOS) is de industrie de grootste bron in Vlaanderen. Voor bijna alle stoffen die van verbrandingsprocessen afkomstig zijn, speelt verkeer wel een belangrijke rol. Omdat NO2 makkelijk te meten is, is het een goede indicator voor verkeersgerelateerde luchtvervuiling, als een kanarie in de koolmijn.
Opgelet: uitstoot is niet hetzelfde als blootstelling. Onze blootstelling stijgt naarmate we ons dichter bij de bron bevinden. Verkeer zorgt in Vlaanderen voor een hoge blootstelling aan vervuiling omdat de uitstoot ‘dicht bij de mensen’ plaatsvindt. Dit is een gevolg van ons uitgebreide wegennet en het feit dat veel mensen dicht bij verkeer wonen. Bovendien blijft luchtvervuiling langer hangen in smalle straten met aaneengesloten bebouwing, de zogenaamde ‘street canyons’. In combinatie met veel verkeer kan dit leiden tot lokaal sterk verhoogde concentraties.
Hoe werken de meetbuisjes?
Kijk ook op deze pagina met de wetenschappelijke uitleg over de Palmes tubes, inclusief reactievergelijkingen en wat wetenschappelijke wetenswaardigheden.
Zijn enkel dieselwagens vervuilend?
Niet alleen dieselwagens produceren luchtvervuiling, ook benzinewagens en alle andere types wagens met een verbrandingsmotor (CNG, …) vervuilen de lucht. De NOx-uitstoot is bij dieselwagens (ook de modernste) onder realistische rijomstandigheden wel een stuk hoger dan die bij benzinewagens. Bovendien is de officiële Europese uitstootgrens voor NOx voor dieselwagens ook minder streng (80 mg/km) dan die voor benzinewagens (60 mg/km).
Dieselmotoren gebruiken een ander verbrandingsproces, waarbij de verbranding gebeurt bij hogere temperatuur en druk en bij een overmaat aan zuurstof, waardoor meer stikstofoxiden ontstaan. Daarnaast verhogen de huidige katalysatoren in dieselwagens het relatief aandeel NO2 in de totale uitstoot van NOX.
Elektrische wagens veroorzaken veel minder (lokale) luchtvervuiling. Ze hebben immers geen uitlaat en stoten geen NOx of andere gassen uit. Toch zijn het geen “zero emission” voertuigen: ook elektrische wagens veroorzaken fijn stof door “niet-uitlaat” emissies zoals slijtage van de banden, remmen en het wegdek.
Wat is het verschil tussen NO2 en andere vormen van luchtverontreiniging zoals fijn stof?
Verschillende vormen van luchtverontreiniging zoals NO2, ozon en fijn stof worden vaak door elkaar gebruikt. Toch is het belangrijk een onderscheid te maken.
Luchtverontreiniging is in veel gevallen het gevolg van verbrandingsprocessen (bv. bij verwarming thuis, in industriële installaties en in het verkeer). Tijdens de verbranding ontstaat een complex mengsel van zowel gassen als zwevende deeltjes. Afhankelijk van de specifieke verbrandingsomstandigheden ontstaat er een andere mix van gassen en deeltjes.
Verkeer is de belangrijkste bron van het gas NO2, en is het ook een belangrijke bron van ultrafijn stof (PM0,1) en roetdeeltjes. Fijn stof is een mengsel van verschillende soorten deeltjes met verschillende groottes. Bij deeltjes kleiner dan 10 micrometer spreekt men van PM10, zijn ze kleiner dan 2,5 micrometer dan spreken we van PM2,5. Voor fijn stof (PM2,5 en PM10) is de uitstoot door huishoudens, voornamelijk door houtverbranding, belangrijker dan de uitstoot door verkeer.
Draagt NO2 bij tot de vorming van andere polluenten?
NO2 is een van de voorlopers van ozon, een zeer reactief gas dat bestaat uit 3 zuurstofatomen (O3). Ozon wordt niet rechtstreeks uitgestoten maar ontstaat op zonnige en warme dagen onder invloed van temperatuur en zonlicht uit andere gassen. Het klinkt eigenaardig, maar in de steden en op plaatsen met de hoogste NOx-uitstoot zijn de ozonconcentraties meestal het laagst. Dit wordt ook wel de ‘ozonparadox’ genoemd. NOx bestaat uit een belangrijk deel stikstofmonoxide (NO). Dit NO breekt ozon (O3) terug af tot zuurstof (O2) en NO2. De mate van ozonvorming en -afbraak bepaalt de ozonconcentraties. In steden is er door vers uitgestoten NO relatief meer afbraak dan op het platteland. Vandaar dat er in meer landelijke gebieden met lagere NO2-concentraties meestal hogere ozonpieken zijn.
NOx spelen ook een rol bij de vorming van fijn stof. Een belangrijk deel (30 tot 40 %) van het fijn stof in de lucht wordt gevormd door reacties tussen gassen. Door reacties tussen NOx en ammoniak (NH3), dat vooral afkomstig is van de landbouw, ontstaan deeltjes ammoniumnitraat. Omdat deze deeltjes niet rechtstreeks zijn uitgestoten spreken we van ‘secundair’ fijn stof.
NO2 is dus niet alleen als afzonderlijk molecule een probleem, het kan ook bijdragen tot de vorming van andere stoffen die ook nadelige gezondheidseffecten hebben.
Hoe beïnvloedt NO2 de menselijke gezondheid?
NO2 inademen is niet goed voor onze gezondheid. Stikstofmonoxide (NO) is minder gevaarlijk, maar wordt snel omgezet naar NO2 in onze atmosfeer. NO2 mag niet verward worden met CO2, dat een broeikasgas is, maar op zich geen gezondheidsrisico draagt. Het mag ook niet verward worden met stikstofgas (N2), dat het meest voorkomende gas is dat we dagelijks inademen en geheel ongevaarlijk is.
Inademen van NO2 kan irritaties van de luchtwegen veroorzaken. Langdurige blootstelling aan hoge concentraties van NO2 kan bijdragen tot de ontwikkeling van astma en infecties van de luchtwegen (piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten). NO2 wordt gelinkt aan longschade, hart- en vaatziekten, kanker en dus ook vroegtijdige sterfte. Zowel korte episodes van hoge concentraties als langdurige blootstelling aan lage concentraties zijn schadelijk voor de gezondheid. Via zijn rol in de vorming van ozon en fijn stof kan NO2 ook indirect schade berokkenen.
Het Europees Milieuagentschap noemt NO2 als één van de drie polluenten met de grootste negatieve invloed op de volksgezondheid. De andere zijn fijn stof en ozon, waarvan in beide gevallen de concentratie ook wordt beïnvloed door NO2.
Omdat NO2 en dieselroet vaak samen voorkomen is het niet zo éénvoudig om de gezondheidseffecten van deze twee stoffen van elkaar te onderscheiden. Waar men vroeger dacht dat NO2 alleen een maat of ‘proxy’ was voor het totale mengsel van verkeersgerelateerde luchtvervuiling, wijzen nieuwe studies wel degelijk op een afzonderlijk effect van NO2.
Wat is de impact van NO2 op planten en ecosystemen?
Net zoals mensen (en dieren) ondervinden planten ook negatieve effecten van NO2. Het kan rechtstreeks schade toebrengen aan planten en hun groei vertragen. Ook kan het de planten gevoeliger maken voor ziekte en vorst. Hoge concentraties van NO2 leiden ook tot de vorming van ozon (voornamelijk overdag), waarvan geweten is dat het zeer schadelijk is voor planten. Het belangrijkste effect is het verminderen of stoppen van de fotosynthese.
NO2 zorgt voor een verhoogde toevoer van stikstof naar de bodem (vermesting), wat nefast is voor natuurlijke ecosystemen. Als gevolg hiervan vermindert de biodiversiteit in bos, heide en extensief beheerd grasland. NO2 regent ook uit boven de oceaan, wat leidt tot een verzuring van het zeewater door “zure regen”.
Kan u luchtverontreiniging ruiken?
Soms kan dat inderdaad. Bepaalde stoffen die bijdragen tot luchtverontreiniging hebben een geur, zoals stikstofdioxide (NO2), ozon (O3) en uitstoot van houtverbranding. We kunnen deze stoffen ruiken als de concentraties in de buitenlucht hoog genoeg zijn. Zo kent u de geur van (natuurlijk gevormd) ozon wellicht als de typische geur na een onweer met veel bliksems. NO2 heeft een scherpe, indringende geur die wat aan bleekwater doet denken, en dit kan u ruiken wanneer de concentratie boven de 220 µg m-3 stijgt. Dit zijn concentraties die op piekmomenten gedurende korte tijd in straten met druk verkeer gehaald worden (denk aan de Wetstraat). Maar onze reukzin went snel. De geur van luchtverontreiniging met NO2 zal u dus het beste waarnemen wanneer u uit een omgeving komt waar de concentratie laag is (bv. als u vanop het platteland met uw fiets de stad inrijdt). Geur is dus geen goede indicator om aan te geven of er al dan niet luchtvervuiling is.
Waarom moet ik betalen om deel te nemen?
CurieuzeNeuzen Vlaanderen is een vooruitstrevend en uniek project met een grote maatschappelijke waarde. Maar het vergt ook een grote financiële inspanning.
Het project heeft een totale kostprijs van meer dan € 880.000. Alleen al het meetpakket dat elke deelnemer krijgt, neemt 50% van de kosten in. Daarnaast zijn er uitgaven voor het verzenden van het pakket, ICT en communicatie, en natuurlijk ook de chemische analyse van de meetbuisjes.
Om iedereen de kans te geven om deel te nemen aan dit burgeronderzoek, hebben we bewust gekozen voor een lage bijdrage van €10. De prijs per persoon bedraagt in werkelijkheid €44. De projectpartners staan in voor de rest van de kosten. (Hier vind je meer info.)
Wat kost deelname aan het project?
Om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om deel te nemen, hebben we de deelnameprijs zo laag mogelijk gehouden, namelijk €10.
De werkelijke prijs is €44 per meetpakket. De verschillende partners in het project nemen dus het grootste deel van dit bedrag (mmer dan 75%) voor hun rekening. Hier kan je meer lezen over de totale kosten van het onderzoek.
Let wel: je betaalt niet bij je inschrijving als kandidaat-deelnemer, maar slechts nadat je meetpunt geselecteerd is uit alle inschrijvingen. Je krijgt hiervoor van ons bericht via e-mail.