Hete zomers zorgen voor kleine verrassingen

Onze zomers worden steeds droger en heter. Dat niet alle gevolgen daarvan even voor de hand liggend zijn, mocht Elise Pyckavet uit Blankenberge ondervinden. In de tuin van haar grootouders, waar al zo’n 50 jaar een koppeltje Griekse landschildpadden woont, werden in de zomer van 2020 voor het eerst baby schildpadjes geboren. Dat is uitzonderlijk, want ons klimaat laat normaal gezien niet toe dat eieren van de Griekse landschildpad (Testudo hermanni) uitkomen.

Elise contacteerde ons, nadat ze een interview met professor Filip Meysman, de coördinator van CurieuzeNeuzen in de Tuin, in De Standaard las. “De professor vertelt hoe hij zijn eigen tuin ziet veranderen omdat het steeds warmer wordt. Dat gevoel was zeer herkenbaar voor mij. Afgelopen zomer kwam ik zelf voor een enorme verrassing te staan in de tuin van mijn grootmoeder in Blankenberge”, vertelt Elise.

“Door de lockdown kwam ik nog meer dan anders in de tuin en zag ik half september opeens één baby schildpad in het gras. De week daarna nog één, daarna nog eentje en begin oktober nog één! Opeens hadden we vier nieuwe kleine huisdieren en geen idee wat hiermee aan te vangen”, Elise hoopt deel te kunnen nemen aan CurieuzeNeuzen om zo te weten te komen hoe het mogelijk was dat de twee schildpadden zich konden voortplanten.

“Het is niet dat de hete zomer ervoor zorgde dat de schildpadden ineens zeer romantisch werden” vertelt Elise “Ook de voorgaande jaren hebben ze hun best gedaan op liefdesvlak”. De oorzaak ligt dus ergens anders. “De verklaring zit hem in de temperatuur van de bodem” verduidelijkt professor Raoul Van Damme, evolutiebioloog aan de UAntwerpen.

In normale omstandigheden is het Belgische klimaat te koud voor het uitbroeden van schildpadeieren. “Eieren van Griekse landschildpadden worden meestal bij ongeveer 33°C uitgebroed. Bij die temperatuur duurt het ruim genomen 55 dagen voor ze uitkomen. Bij 26° kan dat al 80 dagen duren. Maar in de lange en warme zomer van 2020 is het dus wel gelukt”, stelt professor Van Damme.

Dat één koppel Griekse landschildpadden zich kon voortplanten betekent daarom nog niet dat de soort vanaf nu in het wild kan overleven in België. Dat komt omdat het geslacht van een schildpad bepaald wordt door de omgevingstemperatuur tijdens de ontwikkeling in het ei. Vrouwtjes hebben een iets hogere temperatuur nodig dan mannetjes. Dat verklaart ook waarom de schildpadden van Elise allemaal mannetjes zijn.

Het lijkt er dus niet meteen op dat we de Testudo hermanni binnenkort langs de Vlaamse beemden zullen zien schuifelen. Andere schildpadden zijn wel aan een opmars bezig in Europa. De roodwangschildpad was in de jaren 90 erg populair als huisdier en werd ook veelvuldig uitgezet in de natuur. In vijvers over heel België kan je de dieren op een warme dag zien zonnen. De voorplanting van roodwangschildpadden is in ons land nog niet waargenomen, maar wel in Frankrijk, Spanje en Duitsland.

“De roodwangschildpad komt van nature voor in het zuiden van de Verenigde Staten en in Mexico. Het lijkt erop dat roodwangschildpadden zich op termijn wel gaan kunnen voorplanten in ons land Uit onderzoek in andere landen is bekend dat de roodwangschildpad een negatieve invloed heeft op de inheemse soorten”, stelt professor Van Damme.