Het onderzoek

Via sensordata, bodemstalen en vragenlijsten gaven 3.539 CurieuzeNeuzen van 3 april tot en met 2 oktober 2021 een unieke inkijk in hun eigen tuin. Daarnaast plaatsten leerlingen een gazondolk op de speelplaats van 423 scholen en werd er gemeten in parken (362 sensoren), in 77 bedrijven en verenigingen, op landbouwakkers (500) en in natuurgebieden (100). Zo verzamelden ze unieke informatie over de impact van extreme weersomstandigheden (hitte, droogte, regenval) op onze directe leefomgeving. Alle deelnemende meetpunten samen waren goed voor 53 vierkante kilometer of 10.500 voetbalvelden aan wetenschappelijk onontdekt grondgebied in Vlaanderen.

Grootste Internet of Things netwerk ter wereld

De 5.000 gazondolken vormden een halfjaar lang één van de grootste Internet of Things netwerken ter de wereld. Temperatuur- en vochtdata werden elke 15 minuten gemeten, en één keer per nacht doorgestuurd via het narrowband netwerk van Orange naar de databank van de onderzoekers van Universiteit Antwerpen. Via die route stroomde de informatie meteen ook door naar het persoonlijke dashboard van de deelnemers, waardoor zij de situatie ‘live’ in hun tuin konden opvolgen. Deze nagelnieuwe manier van dataverzameling heeft goed gewerkt, en met dit pionierswerk zet CurieuzeNeuzen in de Tuin de deur open voor verder innovatief (klimaat)onderzoek.

Waarom is jouw tuin koeler dan die van de buren?

De data van de gazondolken en de resultaten van de bodemstaalanalyse werden gecombineerd met aanvullende weerdata van het KMI, satellietgegevens en kaarten (bv hoogteligging). Door een statistische analyse van de data over heel Vlaanderen tijdens de koudste nacht (13 april), de warmste nacht (15 juni) en de warmste dag (18 juni) van de meetperiode kwamen de factoren bovendrijven die een rol spelen in de opwarming en afkoeling van onze tuinen.  

Het goede nieuws: CurieuzeNeuzen in de Tuin toont aan dat we zelf behoorlijk veel in de hand hebben. De inrichting en het onderhoud van onze tuin blijken belangrijke factoren voor een aangenaam tuinklimaat.

Eerste hulp bij regenbommen

Tijdens de natste zomer ooit gaven al die gazondolken met hun bodemvochtsensor een ongekende inkijk in de manier waarop onze tuinen reageren op grote hoeveelheden hemelwater. De gazondolk registreerde gemiddeld 440 liter opgevangen water per vierkante meter, wat neerkomt op een totaal van 213.113 gevulde olympische zwembaden aan geabsorbeerd regenwater in onze tuinen tussen 1 mei en 30 september. De waterbom van 15 juli maakte nog eens extra duidelijk dat onze tuinen als spons onmisbaar zijn bij extreme regenval. Veelal werken tuinen als spons voor hun hele omgeving: in steden kregen tuinen tot 10% meer water te verwerken. 

Op basis van de resultaten van het onderzoek kwamen we tot de volgende vijf concrete tips die je als tuinier zelf kan ondernemen: 

• Vervang zoveel mogelijk grijs door groen! De tuinen in Vlaanderen bestaan voor ruim een kwart uit verhard oppervlak (stenen terassen, opritten) dat ondoorlaatbaar is voor regen en volop warmte uitstraalt in de zomer. Grijs oppervlak omzetten in groen zorgt voor verkoeling in de zomer en geeft ook kleinere kans op natte kelders bij intense regenbuien.De analyse toont aan: goed voor verkoeling op hete dagen, verkoeling tijdens zwoele nachten én het opvangen van regenbommen
• Baken je tuin af door een ‘levende’ afsluiting’. Stenen muren of betonplaten zorgen voor sterke opwarming door absorptie van zonnestraling en afgifte van hitte. Je tuin omgeven door een ‘levende afsluiting’, zoals een haag of struiken, zorgt voor een open structuur waar de wind doorheen kan, en geeft een verkoelend effect door verdamping van de planten.De analyse toont aan: goed voor verkoeling op hete dagen en verkoeling op zwoele nachten
• Zet bomen in als ‘natuurlijke parasols’. Je hoeft van je tuin geen bos te maken, maar een grote parasolboom is absoluut een aanwinst. Bomen verdampen water, creëren luchtstromingen en verkoelen instant. Onderschat die natuurlijke airco niet tijdens hete zomerdagen! Bomen helpen ook bij hevige regenval: hun bladerdek houdt water langer vast, waardoor de bodem minder water ineens te slikken krijgt.De analyse toont aan: goed voor verkoeling op hete dagen, verkoeling op zwoele nachten, en hulp bij regenbommen
• Lui zijn brengt op! Sam Gooris wist het al jaren terug: Laat je gras maar groeien en loop wat minder achter die grasmaaier. Langere vegetatie zorgt voor meer verkoeling in de zomer, en beschermt je gras tegen uitdroging. Daardoor wordt de kans op een bruin gazon weer kleiner.De analyse toont aan: goed voor verkoeling op hete dagen en verkoeling op zwoele nachten
• Wees nog luier en laat het afgereden gras liggen. Dat zorgt voor extra koolstof in de bodem, de grond wordt rijker aan organisch materiaal waardoor de waterabsorptiecapaciteit van de bodem vergroot, en dus minder kans op een bruin gazon bij aanhoudende droogte. Opgeteld zit er ook zo’n 3,2 miljoen aan ton organisch koolstof in de bovenste 10 cm van alle Vlaamse tuinen. Indien we dit koolstof archief met z’n allen nog wat extra uitbreiden, dan halen we zo actief CO₂ uit de lucht. Zo steekt je gazon een handje toe voor het klimaat.De analyse toont aan: slim tuinbeheer kan CO₂ uit de lucht halen

Maar het belangrijkste wetenschappelijk advies: geniet nog meer van je tuin! De CurieuzeNeuzen spenderen gemiddeld 9 uur en 22 minuten per week in hun tuin. Verdubbel dat: je tuin is van onschatbare waarde!

CurieuzeNeuzen in 2022: wegens succes verlengd

In 2022 steken 3.000 CurieuzeNeuzen terug een gazondolk in hun tuin. Deze nieuwe datareeks gaat de onderzoekers helpen om een antwoord te vinden op een reeks onbeantwoorde onderzoeksvragen. Mogelijk legt het onderzoek op dat moment langere droogteperiodes vast die we dit jaar hebben gemist, of kan er bij een tweede natte zomer in nog meer detail gekeken worden naar de manier waarop onze tuinen regen sponsen. De deelnemers ontvangen in het voorjaar een verbeterde gazondolk met nieuwe software, klaar voor een jaar vol nieuwe inzichten.