Droogte: laat het water infiltreren wanneer het valt!
Dankzij de real time data konden de onderzoekers de impact van aanhoudende droogte, maar ook extreme regenval op de voet volgen en dit gedurende twee zeer uiteenlopende weerjaren. De waterbom in juli 2021 zorgde voor hele hoge percentages aan bodemvocht in Limburg en een deel van Brabant. De langdurige periode van droogte in het voorjaar en de zomer van 2022 zorgde dan weer voor extreem lage bodemvochtpercentages in heel Vlaanderen. Zakte het gemiddelde bodemvocht in Vlaanderen in de zomer 2021 niet onder de 25%, dan daalde dit tot 12.8% in 2022, met bruine gazons als meest zichtbare effect.
Het CurieuzeNeuzen-meetnetwerk laat niet alleen zien hoe de droogte sterk varieerde over de afgelopen twee jaar, het toont ook wat je zelf kan doen om je tuin ertegen te wapenen. Vooral de sterke droogteperiodes in april -mei 2022 en juli – september 2022 tonen aan welke tuinen beter bestand zijn tegen de droogte.
– Tuinen die startten met meer water in de bodem aan het begin van een droogteperiode, kwamen er aan het einde van de droogteperiode ook beter uit. Water opvangen en infiltreren wanneer de regen valt (in winter en herfst) is dus cruciaal om je tuin droogte-robuust te maken. Met minder verharding in je tuin kan het regenwater beter in de bodem indringen. Je kan ook regenpijpen afkoppelen en zo meer water in je tuin laten infiltreren.
– Bomen in je eigen tuin en die van je buren zorgen ervoor dat het water beter in de grond kan dringen na een regenperiode. Zo heeft je tuin opnieuw een kleine voorsprong bij de start van de volgende droogteperiode. Bovendien drogen tuinen met bomen in de buurt net een tikkeltje trager uit.
Hitte: wat kan je doen om je tuinbodem koel te houden?
Hitte en droogte geven stress aan de planten in je tuin. Om het bodemecosysteem van je tuin klimaatbestendig te maken is het dus belangrijk de tuinbodem koel en vochtig te houden tijdens de zomerperiode. Het CurieuzeNeuzen-meetnetwerk laat toe om te kijken waar er koelere tuinen gelegen zijn. Dit geeft soms opmerkelijke resultaten. Zo waren tijdens de extreem warme periodes van 2022 de bodems van onze stadtuintjes overdag over het algemeen 0,5 °C koeler dan tuinen in de stadsrand. Meer schaduw en een compactere tuininrichting spelen daarbij waarschijnlijk een rol. Onze schooltuinen daarentegen hebben typische warmere tuinbodems, omdat ze vaak grote, kort gemaaide gazons en weinig schaduw hebben.
Statistische analyse van de grote CurieuzeNeuzen-dataset laat toe om te onderzoeken over waarom de ene tuinbodem koeler is dan de andere – en hoe we daar zelf mee aan de slag kunnen:
– Met stip op kop: maai je gras minder vaak. Dat kan zo’n 3°C verkoeling geven aan je tuinbodem – een enorm verschil.
– Plant bomen in je tuin. Bomen verdampen water en geven verkoelende schaduw: dit scheelt 1°C in je tuinbodem.
–Zorg voor levende hagen in plaats van betonnen afsluitingen: op de warmste dag zorgt dit voor 0.5°C verkoeling in onze tuinbodems.
– Vervang zoveel mogelijk grijs door groen: verhard oppervlak – zoals stenen terrassen – is ondoorlaatbaar voor regen en straalt volop warmte uit in de zomer. Grijs oppervlak omzetten in groen zorgt voor een betere waterhuishouding en geeft verkoeling in de zomer.
Groen in je buurt of stad tegen stedelijk hitte-eiland
Tijdens de extreem warme periodes van 2022, tonen de CurieuzeNeuzen-data aan hoe onze steden zogenaamde hitte-eilanden werden. Dit betekent dat het in de stad warmer wordt dan op plekken buiten de stad, doordat bebouwing meer warmte vasthoudt. Dit laat zich vooral ’s nachts sterk voelen, waardoor het puffen geblazen is in bed tijdens een hittegolf.
Maar kunnen we met een eigen stadstuintje het stedelijk hitte-eiland te lijf gaan? Ook hier zijn de CurieuzeNeuzen data duidelijk: het planten van een enkele boom in je tuin of het uitbreken van een paar terrastegels maakt weinig verschil in jouw slaapkamer tijdens een hittegolf. Maar als alle buren dit doen, en er dus op grotere schaal onthard wordt in de ruimere buurt, dan tikt dat wél aan. De aanwezigheid van meer open groen in een straal van 1-10 km rond je woning zorgt voor lagere nachtelijke temperaturen. Hierbij zijn ambitieuzere ingrepen op buurt- of stadniveau nodig.
Live event
Wie samen met het CurieuzeNeuzen-team live wil terugblikken op twee jaar burgerwetenschap, is van harte welkom tijdens het slotevent op 13 december op Campus Drie Eiken in Wilrijk. Registreren kan nog tot en met 11 december op curieuzeneuzen.be/slotevent
CurieuzeNeuzen in de Tuin is een initiatief van Universiteit Antwerpen en De Standaard met sterke ondersteuning van Orange, VITO, Vlaamse Milieumaatschappij, Departement Economie, Wetenschap en Innovatie, Departement Omgeving, Bio-Planet, iFLUX, DPD en Aquafin.
