Als je gazondolk natte voeten krijgt

Het zal je maar gebeuren: twee CurieuzeNeuzen-jaren achtereen een ondergelopen gazondolk. Het overkwam Marian uit Tongeren, die ons via Facebook van haar ‘zwemmende’ sensor op de hoogte bracht. Wat doet dat met een gazondolk? Samen met CurieuzeNeuzen-wetenschapper Stijn keken we naar haar bodemvochtgrafiek.

‘Onze tuin is 100 meter diep en de achterste helft daarvan is altijd drassig geweest’, vertelt Marian. ‘Toen we het huis in 2001 kochten wisten we dus al dat we op een nattige bodem gingen wonen: achter onze tuin stroomt de rivier de Jeker. Bij de grondboring merkte de architect dat het grondwater al op 50 centimeter diepte stond. Een kelder hebben we dan ook niet.

Het water blijft sinds de aankoop regelmatig in hun tuin staan. ‘In de herfst kwam het wel vaker voor dat het water tot onze enkels raakte. Het heeft in al die jaren ook twee keer aan onze knieën gestaan. Maar tijdens de watersnoodramp in Wallonië vorige zomer was het voor het eerst dat het op bepaalde plekken tot aan onze heupen kwam. Sindsdien hebben we na elke serieuze stortbui prijs. Wel niet meer heupdiep, maar toch.’ Heeft ze dan zelf geen last van natte voeten? ‘De vorige bewoners van onze grond hebben de eerste 50 meter opgehoogd. Daardoor komt het water gelukkig nooit tot aan onze woning.’

Volgens Marian is het niet één, maar meerdere factoren die de overstromingen in haar tuin veroorzaken. ‘De Jeker is het in ieder geval niet: die is in al die jaren nog niet buiten haar oevers getreden. De overstromingen komen doordat de bodem de grote hoeveelheid water niet meer kan slikken. Toen we hier kwamen wonen in 2001 stonden hier tien heel oude populieren, die we jammer genoeg enkele jaren terug hebben moeten rooien omdat ze te oud en te onveilig werden. Deze grote ‘waterzuigers’ missen we dus wel. Ik plantte nieuwe bomen, maar die hebben uiteraard nog niet dezelfde capaciteit. Al deze factoren, gecombineerd met onze watervasthoudende kleibodem, zorgen er wellicht voor dat de gazondolk het twee jaar achter elkaar heeft moeten ontgelden’.

‘Zoals Marian al vermoedde zijn er inderdaad meerdere factoren in het spel die bepalen hoe een bodem omgaat met regenval’ aldus CurieuzeNeuzen wetenschapper Stijn Van de Vondel. ‘In de eerste plaats is de neerslagintensiteit van groot belang. Zo heeft een bodem weinig tijd om water te slikken als er opeens veel water op terecht komt. Hierdoor zal een groter deel afstromen dan wanneer een gezapig buitje het bodemvocht aanvult.

Ook bodemtype speelt een grote rol bij de watervertering. ‘De kleibodem van Marian bestaat uit veel kleinere poriën dan bijvoorbeeld een zandbodem, waar water gemakkelijker kan insijpelen. Dit maakt dat een kleibodem veel minder snel water kan slikken, maar ook dat deze het water langer vasthoudt.’

Bomen en planten in een tuin dragen daarnaast ook hun steentje bij. ‘Met hun bladeren vertragen zij het water en houden ze het vast. Ook voorzien ze met hun wortelsysteem een extra toegang om water de bodem te laten intrekken.’

Als we Marians bodemvochtgrafiek erbij halen, valt de horizontale streep van 6 juni op. ’Doorgaans ziet een regenbui er uit als een plotse piek die als een glijbaan weer daalt. Dit plotse pieken en dalen is het resultaat van water dat op en in de bodem terecht komt, waarvan een deel afstroomt of verdampt. Dit fenomeen is zichtbaar op de grafiek op 19 en 20 mei, waarop kleine buitjes het bodemvocht naar boven stuwden. Op 6 juni krijgen we een heel ander beeld te zien. Het bodemvocht neemt plots sterk toe en vlakt meteen af naar een rechte, horizontale lijn: de bodem is bijna 24u volledig verzadigd met water. Dat is het moment geweest dat de sensor onder water stond.’ Is dat niet funest voor de gazondolk? ‘De sensoren worden gemaakt om extreme weersomstandigheden te doorstaan en kunnen een onderdompeling overleven’, aldus Stijn. ‘De sensor van Marian heeft na zijn duik dan ook gewoon weer data doorgestuurd.’

Droogte in een natte tuin

Maar het is niet altijd water wat de klok slaat. In de laatste jaren ziet Marian de sloot achter haar perceel met regelmaat droogvallen. ‘Met uitzondering van enkele zomerweken stond de sloot vroeger nooit droog. Van september tot juni stond er altijd water in, of was ze tenminste zo vochtig dat onze kinderen er in de modder zakten. De laatste jaren staat ze soms maanden droog, zelfs kurkdroog! Zo droog dat de herfstbladeren die er in de herfst invielen, er droog uit opwaaien, dat gebeurde vroeger nooit. Oeverplanten die ik geplant had gaan dood, omdat ze niet meer de nodige natte grond hebben om te groeien.’

‘Ik interesseer me sowieso voor alles wat met de natuur en het klimaat te maken heeft. De steeds vaker droogvallende sloot was voor mij dan ook een belangrijke reden om mee te doen aan CurieuzeNeuzen in de Tuin. Ik voel me met onze 21 are tuin verantwoordelijk om er een echt stuk natuur van te maken waar dieren en planten mogen gedijen. Weten wat er speelt in je tuin, hoort daar ook bij’.